Bezpieczeństwo seniorów w sytuacji zagrożenia epidemicznego

Warunkiem efektywności każdego systemu ochrony zdrowia jest to, aby był dostosowany do potrzeb i skuteczny w zapewnianiu wysokiej jakości opieki medycznej, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych. Każdy z nas tego oczekuje. Wymaga to wielosektorowych działań ukierunkowanych na ciągłą promocję zdrowia, edukację zdrowotną i zapobieganie chorobom. Bardzo ważne jest również dostosowanie systemu do potrzeb demograficznych społeczeństwa. Wysoki odsetek osób starszych w populacji rodzi konieczność przeorganizowania proponowanej oferty medycznej w kierunku takiej, która będzie zabezpieczała potrzeby zdrowotne seniorów. Wsparciem w tym procesie może być nieustanna edukacja w zakresie profilaktyki zdrowotnej z wykorzystaniem między innymi narzędzi cyfrowych, które mogą pomóc – również osobom starszym – w zachowaniu zdrowia zanim jeszcze staną się oni pacjentami. Nieodzowna jest w tym względzie rola współczesnej epidemiologii. Pozwala ona na wdrażanie celowanych programów profilaktycznych oraz na trafną ocenę czynników ryzyka chorób cywilizacyjnych. To prowadzi z kolei do wzrostu świadomości zdrowotnej, do utrwalania korzystnych zmian w stylu życia i do zapobiegania chorobom – między innymi poprzez stymulowanie w ten sposób pracy układu odpornościowego.

Jednak obok chorób niezakaźnych, o dobrze poznanych czynnikach ryzyka, które można modyfikować poprzez swoje zachowania, poważnym wyzwaniem zdrowotnym na całym świecie są choroby zakaźne, wywoływane między innymi przez wirusy. Zagrożenia nimi doświadczamy w ostatnim czasie wyjątkowo intensywnie. Wirusy stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia i życia o wyjątkowej specyfice z uwagi na niebywałą dynamikę i ich zdolność do mutacji. Taka sytuacja jest wyzwaniem dla naukowców pracujących nad szczepionką, czy też lekiem. Ochrona przed chorobami zakaźnymi wymaga w związku z tym szczególnego sposobu postępowania. Regulują to przepisy prawa w postaci Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Ten akt prawny określa między innymi „zasady i tryb zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w tym zasady i tryb rozpoznawania i monitorowania sytuacji epidemiologicznej oraz podejmowania działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych w celu unieszkodliwienia źródeł zakażenia, przecięcia dróg szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych oraz uodpornienia osób podatnych na zakażenie”.

W sytuacji zagrożenia epidemiologicznego niejednokrotnie okazuje się, że system ochrony zdrowia nie jest jednak wystarczająco wydolny i potrzebuje wsparcia. Wymaga on wzmocnienia w celu zwiększenia bezpieczeństwa populacji w sytuacji wybuchu epidemii, czy też pandemii. Wskazane jest w tym celu wdrożenie nadzwyczajnego systemu bezpieczeństwa epidemiologicznego. To łańcuch wzajemnie powiązanych działań, których wdrożenie może zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby w sytuacji podwyższonego ryzyka i ułatwić nadzór wirusologiczny nad chorobami oraz przejęcie nad nimi kontroli. W przypadku chorób zakaźnych najważniejsza jest szybka reakcja i podjęcie środków ostrożności oraz przekazywanie wiarygodnych informacji osobom, które tego potrzebują. Istotną rolę pełni w tym przypadku elektroniczna rejestracja epidemiologiczna, która pozwala na bieżąco obserwować zagrożenie i wprowadzać środki ostrożności na odpowiednio wczesnym etapie a także zidentyfikować pojawiające się zagrożenia dla zdrowia publicznego i wprowadzić szybko kampanie informacyjne dedykowane dla osób w każdym wieku, z uwzględnieniem kanałów dotarcia i zróżnicowanych możliwości odbioru tych informacji.  

W ostatnim czasie coraz częściej mówi się o odpowiedzialności za własne zdrowie i o świadomym zarządzaniu ryzykiem zdrowotnym.  Zarządzanie ryzykiem to przede wszystkim jego indywidualna ocena i kontrola. W tym celu bardzo często wykorzystuje się nowoczesne technologie. W dobie społeczeństwa cyfrowego należy dołożyć wszelkich starań aby wskaźnik wykorzystania e-usług wzrastał, zwłaszcza wśród seniorów. Najważniejszym elementem jest zatem edukacja dostosowana do potrzeb i możliwości. Umiejętności i kompetencje cyfrowe pozwalają skuteczniej dbać o własne zdrowie oraz umożliwiają szybką i stałą komunikację. Mogą być także dobrym pretekstem do nawiązywania relacji międzypokoleniowych, w zakresie których w dzisiejszych czasach obserwujemy znaczący deficyt. „E-aktywności” przyczyniają się do zwiększenia komfortu życia, szczególnie osób starszych, zapewniając im samodzielność i umożliwiając aktywne uczestnictwo w życiu publicznym. Przynosi to nie tylko korzyści indywidulane ale poprawia także funkcjonowanie instytucji publicznych, co umożliwia optymalizację wielu procesów oraz minimalizowanie kosztów. Stanowi to również istotne wsparcie dla opiekunów osób starszych, którzy dzięki różnorodnym formom wsparcia technologicznego mogą stale komunikować się z nimi, szczególnie w przypadku konieczności izolacji społecznej celem zapewnienia wzajemnego bezpieczeństwa.

W sposób szczególny należy podkreślać wykorzystanie nowych technologii i e-usług w sytuacji zagrożenia epidemicznego, w którego ognisku znaleźli się obecnie Polacy na skutek rozprzestrzeniania się w populacji koronawirusa (SARS-CoV-2). Najlepszą, najskuteczniejszą bronią w walce z tym wirusem, obok przestrzegania zasad higieny, jest niestety ograniczenie kontaktów między ludźmi. Pomaga to opóźnić jego rozprzestrzenianie się, ułatwia niesienie pomocy zakażonym, jak również pomaga im szybciej wrócić do zdrowia. Dystans społeczny to mniej kontaktu z wirusem i mniejsze ryzyko infekcji. Dla każdego. Zmniejszenie ryzyka związanego z zachorowaniem jest kluczowe szczególnie w przypadku osób, dla których choroba może mieć bardzo poważne konsekwencje – nowonarodzonych dzieci, osób z obniżoną odpornością i seniorów. W tym trudnym momencie wymagany jest spokój i rozwaga. Odpowiedzialność, odpowiedzialność i jeszcze raz odpowiedzialność. Za siebie, za członków swoich rodzin i za bliskie osoby, ale również odpowiedzialność społeczna i empatia. To podstawowe warunki zwiększenia skuteczności walki z wirusem. I choć zalecenia te wydają się być restrykcyjne, to są one jednak rozsądne, a przede wszystkim konieczne.

W szczególnie trudnej sytuacji są seniorzy, którzy często zdani są tylko na siebie. Stąd też apel: nie pozostawiajmy ich samych. To dobry moment aby edukować seniorów w zakresie możliwości i potencjału, jakie daje obecnie technologia, dzięki której mamy możliwość co prawda nieco wirtualnego ale jednak bieżącego, regularnego kontaktu, mimo konieczności izolacji. To również dobry moment by edukować ich w obszarze profilaktyki zdrowotnej w sytuacji zagrożenia epidemicznego i w zakresie roli samoświadomości w tym obszarze. Współodpowiedzialność w procesie walki z koronawirusem, wiedza popartadostępem do rzetelnej informacji i troska o najsłabszych to podstawowe warunki powstrzymania rozwoju epidemii.

Autor: dr n. o zdrowiu Monika Burzyńska