Tajemnice etykiet – co kupować, by nie dać się oszukać wielkim koncernom spożywczym?

Wielki supermarket, półki przeładowane tysiącami produktów spożywczych i Ty w roli konsumenta. Jakim typem konsumenta jesteś? Wrzucasz produkty do koszyka sugerując się ich jakością, czy w ogóle nie zwracasz uwagi na skład kupowanego jedzenia? Pamiętaj, że jako konsument masz prawo do informacji o kupowanym produkcie, wykorzystaj to prawo w trosce o swoje zdrowie. Czytaj etykiety. 

W Polsce szeroko pojętym bezpieczeństwem żywności zajmują się liczne instytucje (Główny Inspektorat Sanitarny, Główny Inspektorat Weterynarii, Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów). 

Bezpieczeństwo żywności jest jednym z filarów polityki żywieniowej państwa, który jednocześnie powinien być priorytetem w obszarze ochrony zdrowia publicznego.  Istotne informacje o bezpieczeństwie żywności w naszym kraju są zawarte w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Drugim bardzo ważnym dokumentem jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności.

Nie każdy ma jednak czas i ochotę czytać tak obszerne i pisane fachowym językiem dokumenty. Warto zaś zdawać sobie sprawę, że  takie dokumenty istnieją, a każdy produkt spożywczy wprowadzany na rynek polski do sklepów musi spełniać określone wymogi. 

Producenci mają obowiązek stosować się do określonych przez światowe i państwowe organizacje zasad. Właśnie dlatego każdy produkt, który widzimy w sklepie posiada odpowiednie oznaczenie na etykiecie. 

Jakie informacje muszą być zamieszczone na etykietach?

Wszystkie produkty sprzedawane w Polsce powinny posiadać: nazwę, wykaz składników (tu warto zwrócić uwagę, że składniki muszą być wypisane w kolejności od składnika o największej masie do składnika o najmniejszej masie – jeżeli np. cukier w produkcie jest na 1 miejscu , oznacza to, że produkt składa się przede wszystkim z cukru), ilość produktu netto, data trwałości – wyróżniamy trzy typy oznaczeń trwałości : 1. Należy spożyć do ( dzień-miesiąc-rok) – dotyczy produktów łatwo psujących się, po upływie tej daty nie należy spożywać produktu, ponieważ może być niebezpieczny dla zdrowia; 2. Najlepiej spożyć przed (dzień-miesiąc-rok) – dotyczy produktów, które po upływie daty trwałości wciąż mogą być spożyte, nie są niebezpieczne dla zdrowia; 3. Najlepiej spożyć przed końcem (miesiąc-rok/tylko rok) – produkty o najdłuższej trwałości, nie są niebezpieczne dla zdrowia. 

Oprócz podstawowych informacji o składzie, masie i dacie ważności na etykietach powinny być umieszczane: warunki przechowywania produktu, dane producenta, alergeny, numer partii produkcyjnej, kraj i miejsce pochodzenia. 

Produkty muszą zawierać także informacje o ich wartości odżywczej tj.:  wartość energetyczna, ilość tłuszczu, ilość kwasów tłuszczowych nasyconych, węglowodany, cukry, białko, sól.

Świadomy wybór produktów spożywczych jest kluczem do realizacji zaleceń żywieniowych, a tym samym kluczem do naszego zdrowia. Etykiety są najbardziej dostępnym źródłem informacji o produktach, które spożywamy.

Zasady czytania etykiet – klucz do świadomych wyborów żywieniowych

  1. Im krótszy skład produktu tym lepiej. Produkt jest mniej przetworzony. 
  2. Jeżeli lista składników jest długa, a nazwy składników są skomplikowane i bardziej przypominają nazwy pierwiastków z tablicy Mendelejewa, to lepiej odłożyć taki produkt na półkę. Ciekawą opcją jest także korzystanie z aplikacji skanujących kody kreskowe, które w kilka minut pokazują, który produkt jest bezpieczny dla zdrowia.
  3. Ważną informacją z żywieniowego punktu widzenia jest wartość odżywcza produktów. W tabeli dotyczącej wartości odżywczej produktów odnajdziemy informację na temat kaloryczności produktu i masy poszczególnych składników takich jak białka, tłuszcz, czy cukry. Przykładowo, gdy odwrócimy opakowanie serka homogenizowanego zobaczymy na etykiecie informację o ilości cukru zużytego na 100 gram produktu (np. węglowodany 15 g, jedna łyżeczka czystego cukru waży około 5 gram, 100 gram produktu zawiera  zatem 3 łyżeczki cukru). Wniosek jest prosty – opakowanie serka ma 200 gram, a to oznacza, że wybraliśmy produkt posłodzony 6 łyżeczkami cukru – czy tyle samo cukru wsypalibyście do herbaty? 
  4. Warto szukać informacji o zawartości soli – staraj się, aby Twoje dzienne spożycie soli nie przekraczało 5 gramów.
  5. Gdy czytasz skład jakiegoś produktu zwróć uwagę na produkty napisane wytłuszczonym, lub kolorowym drukiem – są to wszystkie substancje mogące powodować alergie lub działania niepożądane, producenci mają obowiązek ich wyróżnienia.
  6. Zwracaj uwagę na dodatki do żywności, niektóre dodatki oznakowane literą E są zakazane w innych krajach ze względu na ich niekorzystny wpływ na zdrowie, a  w Polsce wciąż są dopuszczone do stosowania przez producentów, którzy niejednokrotnie częściej liczą się z własnym zyskiem, a nie zdrowiem konsumentów. Od jakiegoś czasu zamiast oznakowania alfanumerycznego producenci wpisują w listę składników pełne nazwy dodatków do żywności (wszystko po to, by uśpić czujność konsumenta, który stał się w ostatnich latach bardziej wyczulony na produkty mające w składzie źle kojarzącą się literę E) 
  7. Pamiętaj o REFERENCYJNYCH WARTOŚCIACH SPOŻYCIA – to ściśle określona dla dorosłego, zdrowego człowieka zalecana wartość spożycia poszczególnych składników odżywczych na dobę – jest to pomocne podczas planowania diety i bilansowania kaloryczności posiłków`. Poniższa tabela przedstawia dzienne referencyjne wartości spożycia dla energii i składników podstawowych ( dla zdrowej osoby dorosłej) – porównuj je z wartością odżywczą kupowanych produktów.
Wartość energetyczna/ składniki odżywczeReferencyjne wartości spożycia
Wartość energetyczna8400 kJ/2000 kcal
tłuszcz70 g
kwasy tłuszczowe nasycone20 g
węglowodany260 g
cukry90 g
białko50 g
sól6 g

Autor: Dietetyk, mgr Kinga Kosiorek